En dan nu: de officiële missie

Gisteren, maandag, begon de officiële IAO-missie. De start werd gegeven door de minister van arbeid. Daar valt niet veel over te vertellen. De minister heeft vooral zijn beleid toegelicht en uitgelegd wat er de laatste jaren gebeurd is, dingen die vroeger niet gebeurden. Wij spreken wat hij zegt zeker niet tegen, maar wat hij vertelde was geen antwoord op de vragen die we voor hem hadden.

De bijzondere procureur voor de rechten van de mens

Interessanter werd het daarna.
Omwille van de druk die er gekomen is van vakbonden en andere organisaties heeft men hier in Guatemala een procurado de derechos humanos geïnstalleerd, een procureur die bevoegd is voor alles wat met mensenrechten te maken heeft. Nu, hij heet procureur, maar in de praktijk is hij een ombudsman. Met hem hadden we een ontmoeting.
Opvallend was dat de analyse van deze man, Sergio Fernando, dezelfde is als die wij gemaakt hebben op basis van de contacten die we in de loop van de vorige dagen hadden.
Hij heeft slechts vijf personen ter beschikking om een massa dingen te onderzoeken. Hij heeft zomaar eventjes 327 klachten i.v.m. fouten en misdrijven die gebeurd zijn ten aanzien van arbeid en daar zijn heel ernstige dingen bij. Het gaat niet om een rechtbank, hij is ook geen echte procureur, maar met de mogelijkheden en middelen die hij heeft, tracht hij in te werken op heel het systeem. Soms lukt dat, soms niet. Maar hij is in elk geval absoluut duidelijk in de pijnpunten die hij aangeeft en hij is zeer kritisch over wat er gebeurt. Over de arbeidsrechtbanken zegt hij bijvoorbeeld onomwonden dat die hun werk helemaal niet goed doen. Hij geeft ook aan dat er in elk geval nog veel moet gebeuren opdat er structureel wijzigingen komen in het rechtssysteem. Maar de weg is lang. Er zijn bijvoorbeeld 1600 gevallen van straatconflicten die bij hem aangegeven worden. Vaak zijn dat gevallen waarbij het gaat om geweld op een syndicalist of een ngo-er. Maar het eerste wat het parket zegt is: “Maar dat is straatgeweld. Dat heeft hier niets te maken met het aanpakken van een of andere ngo-er of vakbondsman of -vrouw.”

De delegatie heeft de openheid van Sergio Fernando bijzonder sterk geapprecieerd. En we hopen uit de grond van ons hart dat hij zijn werk in alle sereniteit kan blijven doen.

De vakbonden
Gisterennamiddag stonden contacten met de vakbonden op het programma. Dat begon niet zo best. De mevrouw die hier voor de BIT (Bureau Internationale du Travail, administratie van de IAO) de voorbereiding van de missie gedaan heeft, had inderdaad een contact voorzien. Dat ging door op het ministerie van arbeid. De vakbonden daar aanwezig waren de officiële vakbonden, nl. de vakbond van het ministerie van arbeid, van het ministerie van defensie, van binnenlandse zaken, van buitenlandse zaken enzoverder enzovoort en bovendien nog een vakbond geleid door de schoonzus van de president. Ik moet zeggen dat hun analyse toch ook vrij kritisch was.

Ondertussen was ons echter duidelijk geworden dat een andere groep vakbonden op ons zat te wachten op een andere plaats. Dat waren de echte vakbonden: de coördinatoren van UGT, van de indigenas en van de campesinos. Daar zijn we natuurlijk ook naartoe gegaan. En de verhalen die wij zaterdag en zondag al gehoord hadden, hebben we daar opnieuw gehoord, maar dan wel ten gehore gebracht voor de ganse delegatie. De antwoorden op enkele vragen van onzentwege werkten voor de delegatie extra verhelderend inzake de echte situatie van de mensen. Deze ontmoeting was, samen met de ontmoeting met de procureur voor de mensenrechten, het hoogtepunt van de dag van gisteren.

Wat komt uit zo’n dag?
Ten eerste blijft de vaststelling dat straffeloosheid hier echt een probleem is. Een tweede punt is dat de geforceerde manier waarop men het sociaal overleg aanpakt ertoe leidt dat het niet werkt. En ten derde is er het rechtssysteem dat echt moet veranderen.

De enen zeggen: zie eens hoe wij ons best doen. De anderen zeggen: je voelt toch dat dit niet echt is, dat men doet alsof, dat men eigenlijk niet wil dat vakbonden echt bestaan en echt werken en dat men er alles aan doet om hun ontstaan en werking onmogelijk te maken.